Adviezen en tips voor mondverzorging tijdens de behandeling voor kanker

In deze folder vind je informatie over mondverzorging.

De volgende onderwerpen worden in deze folder besproken:

• Bij wie het van belang is dat er gestart wordt met mondverzorging
• Waarom is mondverzorging belangrijk
• Dagelijkse mondverzorging
• Wat te doen bij geïrriteerd slijmvlies
• Bij wie kun je terecht voor vragen

Bij wie is het van belang dat er gestart wordt met mondverzorging?

Een aantal patiënten heeft verhoogd risico op het krijgen van irritatie en/of infectie in de mond. Dit heeft te maken met het gebruik van medicijnen, een bepaalde behandeling en/of ziekte.
Je moet hierbij denken aan:

• Gebruik van inhalatiemedicatie (dat zijn medicijnen voor de longen)
• Bij langer dan 24 uur niet eten en drinken (dat wil zeggen als je niet via de mond eet of drinkt)
• Bij sondevoeding via de neus
• Een slecht gebit of een slecht passend kunstgebit
• Langdurig gebruik van corticosteroïden (dat zijn bepaalde medicijnen met hormonen, zoals bijvoorbeeld prednison)
• Kanker in het hoofd/halsgebied
• Bestraling in het hoofd/halsgebied (dus radiotherapie)
• Behandeling met chemotherapie
• Het hebben van een tracheastoma (een buisje in de luchtpijp)

Waarom is mondverzorging belangrijk

Mondverzorging betekent letterlijk het verzorgen van de mond. Mondverzorging is belangrijk omdat door een goede mondverzorging de slijmvliezen schoongehouden worden. Daardoor zijn de slijmvliezen minder gevoelig voor bacteriën en virussen. Een goede mondverzorging wordt onder andere bereikt door het verzorgen van het gebit, dus tanden poetsen en eventueel flossen en door regelmatige mondspoeling.

Door medicijnen zoals bijvoorbeeld chemotherapie verliest het mondslijmvlies het beschermende vermogen. De chemotherapie beschadigt gezonde cellen, zoals de slijmvliezen in de mond. Door de behandeling die je krijgt heb je kans op irritatie, beschadiging, en ontsteking van het tandvlees, de tong, het wangslijmvlies, het zachte en harde gehemelte, de lippen, de speekselklieren, en de tanden. Ook kan je natuurlijke afweer verstoord zijn door de chemotherapie. Extra zorg voor je mond en gebit verminderen of voorkomen ongewenste infecties.

Dagelijkse mondverzorging

Adviezen voor de verzorging van het eigen gebit:

• Poets je tanden na iedere maaltijd en voor het slapen gaan, dus vier maal per dag. Gebruik een tandpasta met fluoride (bijv. Elmex, Zendium of Parodontax). Spoel na het poetsen je mond krachtig met water.
• Poets bij voorkeur niet elektrisch, maar met een zachte tandenborstel, en vernieuw deze iedere drie maanden.
• Na elke poetsbeurt kun je je mond één minuut lang met water of een zoutoplossing spoelen of gorgelen. Die kun je zelf maken door een afgestreken eetlepel zout op te lossen in een liter gekookt water. Dit water moet je dagelijks verversen. Spoelen met water is vaak voldoende.
• Je tandenborstel moet na iedere poetsbeurt goed worden afgespoeld onder stromend water. Bewaar de borstel in een beker met de borstelkop naar boven. Daardoor kan de borstel drogen.
• Voor je gaat slapen, flosst je tussen je tanden en kiezen met een flossdraad, een speciaal borsteltje of tandenstoker. Hierdoor verwijder je etensresten die tussen je tanden zijn achtergebleven.
• Houd de mondholte vochtig door voldoende te drinken, neem regelmatig een slokje water, ook wanneer je 's nachts wakker wordt.
• Vet vier maal per dag je lippen in met vaseline (niet als je zuurstof gebruikt via een zuurstofbril) of een lippenstift tegen droge lippen. Heb je al droge lippen, vet ze dan zo vaak mogelijk in. In droge lippen komen sneller kloofjes en wondjes.
• Gebruik je inhalatiemedicijnen? Doe dit dan vóórdat je gaat eten. Doordat je eet worden eventuele restjes van het medicijn al verwijderd.
• Inspecteer dagelijks, bij voldoende licht, de binnenzijde van de mond en tong op irritaties, witte of rode blaasjes of andere oneffenheden.

Adviezen voor de verzorging van gebitsprothese / kunstgebit:

• Poets je prothese na iedere maaltijd en voor het slapen gaan, dus vier maal daags. Poets ook de binnenkant van je mond, wangen, mondbodem en tong. Spoel je mond krachtig met water.
• Je tandenborstel moet na iedere poetsbeurt goed worden afgespoeld onder stromend water. Bewaar de borstel in een beker met de borstelkop naar boven. Daardoor kan de borstel drogen.
• Na iedere poetsbeurt kun je je mond één minuut spoelen met water of een zoutoplossing. De zoutoplossing maak je door een afgestreken eetlepel zout op te lossen in een liter gekookt water. Dit water moet je dagelijks verversen. Spoelen met water is vaak voldoende.
• Leg je prothese 's nachts in een droog bakje. Spoel je prothese ’s morgens goed af onder de kraan.
• Reinig je prothese éénmaal per week grondig door de prothese een uur in een bakje azijnwater te leggen. Voeg aan het schone water een theelepel schoonmaakazijn toe. Spoel de prothese goed af. Er zijn reinigingstabletten op de markt, maar het nadeel hiervan is dat ze de prothese ruw maken. Daardoor kun je meer last krijgen van irritaties in de mond. Schoonmaken met azijnwater is beter.
• Houd de mondholte vochtig door voldoende te drinken, neem regelmatig een slokje water, ook wanneer je 's nachts wakker wordt.
• Vet vier maal per dag je lippen in met vaseline (niet als je zuurstof gebruikt via een zuurstofbril) of een lippenstift tegen droge lippen. Heb je al droge lippen, vet ze dan zo vaak mogelijk in. In droge lippen komen sneller kloofjes en wondjes.
• Als je medicijnen om te inhaleren gebruikt, doe dit dan vóór de maaltijd. Als je daarna gaat eten worden eventuele restjes van de medicijnen vanzelf verwijderd.
• Insecteer dagelijks, bij voldoende licht, de binnenzijde van de mond en tong op irritaties, witte of rode blaasjes of andere oneffenheden.

Wat te doen bij geïrriteerd slijmvlies

Als zich veranderingen in de mondholte voordoen, wijst dat meestal op geïrriteerd slijmvlies. Uw mond/slijmvlies voelt vaak pijnlijk aan. Vaak zijn er rode of witte blaasjes te zien. De binnenkant van uw wang is roder van kleur. Is dat bij u het geval dan is het verstandig contact op te nemen met de casemanager of uw huisarts.

De volgende adviezen kunnen u misschien helpen:

• Drink/spoel je mond met kamillethee of Kamillosan®. Dat werkt verzachtend bij kapotte slijmvliezen.
• Drink geen zure dranken en hete dranken, gebruik geen gekruid eten, hard, ruw voedsel, of heet voedsel. IJswater verkoelt en werkt pijnverzachtend.
• Neem contact op met je huisarts of de casemanager met wie je het mondverzorgingsadvies hebt doorgenomen.
• Gebruik geen mondwater met alcohol, waterstofperoxide, jodium en tijm derivaten.
• Voedingsadviezen bij pijnlijke mond. Door orale mucositis (ontsteking mondslijmvlies) kan eten pijnlijk en onprettig zijn. Tijdens de behandeling is het echter zeer belangrijk dat je zo veel eet, als ondanks de pijn mogelijk is.

Bij wie kun je terecht voor vragen

Heb je na het lezen van deze folder nog vragen, stel ze dan gerust. Je kunt terecht bij je eigen casemanager. Voor de patiënten die bekend zijn bij de oncologieverpleegkundige en/of de longverpleegkundige geldt dat zij bij hen terecht kunnen met vragen:

Casemanager oncologie:

• Telefoonnummer: 0413 - 40 29 90
• Mailadres: cm-onco@bernhoven.nl