Voedingsadviezen bij de Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa

De Ziekte van Crohn en Colitis Ulcerosa zijn chronische darmziektes. Dit heet ook wel Inflammatory Bowel Disease, afgekort als IBD. In deze folder lees je voedingsadviezen bij IBD.

Bij de Ziekte van Crohn kunnen ontstekingen in je hele spijsverteringsstelsel zitten, van je mond tot je anus. Bij Colitis Ulcerosa zijn de ontstekingen alleen in je dikke darm. Deze ziektes veranderen steeds. Soms heb je geen last, soms wel. De klachten kunnen ook ernstig zijn. Je kunt pijn in je buik hebben, diarree, bloed of slijm in je poep, minder honger, afvallen of moe zijn.

Er is nog geen dieet om deze ziektes te genezen of te voorkomen. Wel is gezond eten belangrijk om een gezond gewicht te hebben, een goede weerstand te hebben, sneller te herstellen na een opvlamming of operatie, en je beter te voelen.

Voeding in de stabiele fase

Je hoeft geen speciaal dieet te volgen bij IBD. Maar het is belangrijk om gezond en gevarieerd te eten. Voedingsvezels hebben een positief effect op het versterken van het darmslijmvlies en beïnvloeden de darmflora op een positieve manier. Eet dus genoeg voedingsvezels.

Tips:

• Eet elke dag ongeveer 250-300 gram groente en twee porties fruit.
• Eet elke dag een handje ongezouten noten.
• Gebruik zachte of vloeibare vetten om te koken en smeren.
• Drink minstens 1,5 tot 2 liter vocht per dag, zoals water, thee of koffie.
• Eet vooral volkoren producten, zoals volkorenbrood, volkorenpasta en zilvervliesrijst.
• Eet niet meer dan 500 gram vlees per week, waarvan niet meer dan 300 gram rood vlees zoals rund- en varkensvlees. Eet liever vis, kip of vegetarische vleesvervangers zoals noten, ei of peulvruchten.
• Drink minstens 3 porties zuivel, zoals karnemelk, yoghurt of kwark.
• Eet liever vers eten en niet te veel bewerkt eten, zoals snoep, koek, gebak, snacks, kant-en-klaarmaaltijden, bewerkt vlees of vleesvervangers. Maak eten het liefst zelf van verse ingrediënten.
• Eet niet te veel gefrituurd eten, fastfood of Chinees.
• Drink niet te veel frisdrank, energiedrankjes of alcohol.

Iedereen is anders

Iedereen is anders. Soms kan jij bepaald eten niet goed verdragen, terwijl anderen er geen last van hebben. Heb je last van bepaalde voedingsmiddelen of -bestanddelen? Probeer dan dat eten een tijdje niet te eten en probeer het na 2 tot 6 weken later weer.

Alternatieve diëten

Er zijn andere diëten die beweren dat ze IBD kunnen genezen, maar dat is nog niet bewezen. Als je zo'n dieet wil proberen, praat er dan over met je dokter of diëtist.

Het Mediterrane dieet

Het Mediterrane dieet is goed voor mensen met IBD en lijkt op het advies van het Voedingscentrum. Aanvullend advies: eet iets minder rood vlees, meer vis en meer vezelrijke eten. Drink geen alcohol.

FODMAP-beperkt dieet

Dit dieet is voor mensen met een prikkelbare of spastische darm (PDS). Deze klachten komen ook voor bij 20 tot 40% van de IBD-patiënten in remissie (rustige fase zonder ontstekingen). Dit dieet kan buikpijn, diarree, winderigheid en een opgeblazen gevoel verminderen. Het is een vrij intensief dieet en moet altijd onder begeleiding van een diëtist.

Voeding in de ontstekingsfase

Een opvlamming van de darmontsteking verhoogt de voedingsbehoefte van het lichaam. Een slechte eetlust en afname van de darmfunctie belemmeren de toevoer van voedingsstoffen. Voor het herstel is het juist belangrijk om extra calorieën en extra eiwitten binnen te krijgen. Eiwitten zijn belangrijk voor de opbouw van spieren en het herstel van het lichaam. Eiwitten zitten in vlees, kip, vis, kaas, eieren en zuivel en ook in vegetarische vleesvervangers, peulvruchten, noten(pasta), pinda’s en pindakaas.

Het is verstandig te kiezen voor volle producten en extra tussendoortjes.

Afhankelijk van de klachten kan het helpen om tijdelijk licht verteerbare voeding te gebruiken. Hierin zitten geen grove vezels zoals pitten en zaden, grof gesneden rauwkost, rauwe en draderige groenten, noten en pinda’s. Maar wel de fijne voedingsvezels zoals fijn volkorenbrood of bruin brood, zachte en gekookte groenten, zacht, rijp en eventueel geschild fruit zonder pitten. Ook is licht verteerbare voeding niet scherp gekruid en zit er weinig vet in.

Soms lukt het niet om met normale voeding voldoende calorieën en eiwitten binnen te krijgen. Dan kan een diëtist adviseren om (tijdelijk) drinkvoeding of sondevoeding te gebruiken.

Voedingsadviezen bij diarree

Diarre komt vaak voor bij onstekingen in de darm. Verkeerd eten is niet de oorzaak van diarree, is het niet nodig om je om jouw eetpatroon aan te passen. Zorg voor goede, gezonde voeding. 

Heb je last van zeer dunne ontlasting? Let op dat je niet uitdroogt en niet teveel zout verliest. Gebruik dagelijks minimaal 2 liter vocht, waarvan een gedeelte bouillon of soep. Ook is het verstandig om producten te gebruiken met voldoende voedingsvezels. Vezels zorgen ervoor dat de ontlasting dikker wordt. Daarnaast hebben ze een onstekingsremmende werking. Daarnaast adviseren we je om tijdens periode van diarree, prikkelende voedingsmiddelen te vermijden. Pas daarom op met:

• Scherpe kruiden en specerijen
• Vet en gefrituurd eten
• Groente die veel gas geven, zoals prei, ui en koolsoorten (met uitzondering van bloemkool)
• Veel appelsap of sinaasappelsap
• Fruit met schil
• Te veel melkproducten
• Te veel suiker of suikerhoudend eten

Als je weer normale ontlasting hebt, kun je bovenstaande voeding weer uitproberen.

Voedingsadviezen bij winderigheid en opgeblazen buik

Je kan gas krijgen door eten, dat is normaal en kun je niet voorkomen. Hoeveel gas er ontstaat, verschilt per persoon. De volgende producten kunnen extra gasvorming veroorzaken:

• Koolsoorten, zoals rode kool, witte kool, savooiekool, spruitjes, koolraap
• Prei, paprika, uien, knoflook
• Eieren, noten
• Peulvruchten, zoals witte bonen, bruine bonen, linzen
• Koolzuurhoudende dranken en bier
• Scherpe kruiden en specerijen
• Nieuwe oogst aardappelen en gekookte afgekoelde aardappelen (slaatje)
• Onrijp of grote hoeveelheden fruit
• Grote hoeveelheden suiker en/of vet
• Zoetstoffen in lightproducten
• Producten die veel lucht bevatten: geklopte slagroom of mousse

Lucht die je ongemerkt tijdens het eten inslikt zorgt ook voor gasvorming. Eet en drink rustig, dan slik je minder lucht in. Extra gasvorming kan ook ontstaan door:

• Kauwen van kauwgom
• Bij het roken
• Drinken door een rietje
• Slecht passend kunstgebit
• Snel praten
• Praten tijdens het eten

Voeding bij vernauwing van de darm

Door vernauwing in de darm kun je verstopping krijgen als je grote stukken draderig eten eet. Kauw daarom goed en eet rustig. Let vooral op bij eten met draderige en vezelige voeding, zoals asperges, bleekselderij, champignons, maïs, zuurkool, grove rauwkost zoals knolselderij en wortel, draderige sperzie- en snijbonen, taugé, peulvruchten (zoals witte bonen, bruine bonen, linzen), taai en draderig vlees, noten, zaden en pitten, citrusfruit (sap mag wel), verse ananas, druiven, gedroogde vruchten (zoals dadels, vijgen, pruimen, rozijnen), kokosproducten, popcorn en amandelspijs.

Overgewicht

Sommige medicijnen kunnen zorgen dat je aankomt. Probeer niet af te vallen als je ziekte actief is. Je kunt dan tekorten krijgen en afbraak van spieren, wat het herstel negatief kan beïnvloeden. Als je toch wilt afvallen, praat dan met een diëtist. Die kan helpen met afvallen op een gezonde manier, waarbij je niets tekort komt.

Tekort aan vitamines en mineralen

Door ontstekingen in de darm of na een darmoperatie kun je te weinig calcium, vitamine D, ijzer, foliumzuur en vitamine B12 krijgen. Je arts of diëtist kan advies geven over supplementen.

Meer informatie

Voor meer informatie kun je kijken op:

• De website van de Maag Lever Darm Stichting.
• De website van Crohn en Colitis Ulcerosa Vereniging Nederland.
• De website van het Voedingscentrum.