Voedingsadviezen bij een energie- en eiwitrijk dieet in combinatie met een zoutbeperking
In deze folder lees je hoe je een energie- en eiwitrijk dieet kunt combineren met een zoutbeperking. De adviezen die worden gegeven zijn algemeen van aard. Iedere patiënt heeft zijn eigen voedingsgewoonten, voorkeuren en smaak, dus uitproberen van voedingsmiddelen en verschillende smaken is belangrijk.
Energie- en eiwitrijk dieet
Gewichtsverlies is ongewenst als je ziek bent, terwijl eten en drinken vaak juist moeilijker gaat. Klachten als een verminderde eetlust, smaakverlies, misselijkheid en/of benauwdheid kunnen de voedingsinname verminderen. Hierdoor verzwakt het lichaam en kan ondervoeding ontstaan. Bij gewichtsverlies en/of ziekte heeft het lichaam vaak extra energie en eiwitten nodig.
De energie die jouw lichaam nodig heeft noemen we calorieën, dit is de brandstof voor je lichaam. Het is belangrijk voldoende calorieën in te nemen met de voeding om gewichtsverlies te voorkomen of om weer aan te komen in gewicht. Calorieën worden geleverd door vetten, koolhydraten (suikers) en eiwitten.
Naast energie zijn eiwitten van belang. Eiwit uit de voeding is een noodzakelijke bouwstof voor spieren en de rest van het lichaam. Het eten van voldoende eiwitten kan helpen de spieren in je lichaam sterk te houden, wat belangrijk is voor jouw conditie. Als je te weinig eiwit eet dan breekt je lichaam spieren af. Eiwitten zorgen in combinatie met bewegen voor het behouden of opbouwen van spieren. Daarom is het belangrijk om te (blijven) bewegen. Dierlijke eiwitten komen vooral voor in vlees en vleeswaren, kip en ander gevogelte, vis, kaas, eieren, melk en melkproducten zoals karnemelk, yoghurt, kwark en vla. Plantaardige eiwitten zitten voornamelijk in peulvruchten (soja, kapucijners, bruine bonen, linzen), tofu, tempé en noten.
Zoutbeperkt dieet
Je hebt ook het advies gekregen om minder zout te gebruiken. Te veel zout kan leiden tot een hoge bloeddruk en het vasthouden van vocht. Wanneer je een verminderde hart- en/of nierfunctie hebt is het extra belangrijk om je zoutinname te beperken, om te voorkomen dat je hart en nieren overbelast raken. Het advies is om maximaal 5-6 gram zout per dag te eten.
Als je het advies krijgt om minder zout te gebruiken, wordt eigenlijk bedoeld dat je voeding minder natrium moet bevatten. Natrium is een onderdeel van keukenzout. Het meeste natrium krijg je binnen door het gebruik van voedingsmiddelen waaraan door de fabrikant zout toegevoegd wordt, dit is ca. 80% van de hoeveelheid zout dat we binnenkrijgen op een dag. Ca. 20% van het zout dat we binnenkrijgen is wat we zelf toevoegen om het eten op smaak te brengen. Producten die veel zout bevatten zijn bewerkte voedingsmiddelen en kant-en-klare producten, zoals snacks, hamburgers, soepen, sauzen en kant-en-klaar maaltijden, maar ook brood, vleeswaren en kaas.
Praktische tips
Hieronder volgen praktische tips voor meer energie en eiwitten, en minder zout in de voeding.
Basisadviezen
- Neem rustig de tijd om te eten;
- Verdeel maaltijden over de dag (zes tot acht eetmomenten per dag);
- Zorg voor variatie. Wissel bijvoorbeeld warme en koude (tussen)maaltijden af;
- Voeg geen zout toe aan de maaltijden;
- Gebruik geen kant-en-klare maaltijden, sauzen- of kruidenmixen;
- Gebruik zo veel mogelijk onbewerkte voedingsmiddelen.
Tips bij de broodmaaltijden
- Besmeer het brood royaal met ongezouten roomboter of margarine;
- Kaas en vleeswaren zijn een goede eiwitbron, maar bevatten vaak ook veel zout. Gebruik 2 (licht)gezouten vleeswaren of kaas per dag. Natriumarme kaas of zoutarme zelfbereide vleeswaren kun je vrij gebruiken;
- Kies ook eens voor pindakaas of notenpasta. Dit bevat veel energie en eiwit, maar weinig zout;
- Neem een melkproduct bij elke broodmaaltijd, zoals een beker melk, karnemelk, drinkyoghurt of chocolademelk;
- Probeer verschillende broodsoorten zoals (volkoren) krentenbrood, roggebrood, suikerbrood of (volkoren) stokbrood;
- Maak in plaats van een belegde boterham eens een tosti, wentelteefje, (volkoren) pannenkoek. Of neem een schaaltje pap of volle yoghurt met muesli/cruesli/ongezouten noten;
- Neem iets extra’s bij of op de boterham zoals ei of omelet zonder zout, avocado, zelfbereide zoutarme ragout, vis- of eiersalade. Beperk het gebruik van zoute snacks zoals kroket, hamburger, (knak)worst, gerookte zalm of haring.
Warme maaltijd
- Eet liever geen bouillon of soep vlak voor de warme maaltijd. Bouillon of soep geven snel een vol gevoel en bevatten veel zout. Indien je geen bouillon of soep neemt kun je één onderdeel van de warme maaltijd licht zouten;
- Je kunt gebruik maken van verse of gedroogde kruiden en specerijen om je maaltijd op smaak te brengen. Let er hierbij goed op dat er geen zout aan toegevoegd is. Voorbeelden van kruiden- en specerijen zijn: peper, nootmuskaat, knoflook, kruidnagel, kaneel, kerrie, mosterdpoeder, peterselie, bieslook, dille, koriander, rozemarijn en gember;
- Groente uit blik of glas bevatten veel zout. Gebruik daarom verse groente of groente naturel uit de diepvries;
- Gebruik voor de bereiding van de warme maaltijd ongezouten margarine, ongezouten bak- en braadvet of olie;
- Voeg ongezouten roomboter, margarine, (kook)room, slagroom, crème fraîche of mayonaise toe aan jus, sausjes, aardappelgerechten, pastagerechten of groenten;
- Neem een zuivelnagerecht na de maaltijd. Voeg desgewenst room, siroop, jam, honing of stroop aan het nagerecht toe;
- Indien het (tijdelijk) lastig is om een warme maaltijd te bereiden kan het een oplossing zijn om een warme maaltijd te laten leveren door een leverancier. Het is dan belangrijk dat deze leverancier rekening houdt met het zoutbeperkte dieet. Wanneer je meer wil weten kan de diëtist je hierover informatie geven.
Tussendoortjes
- Gebruik meerdere tussendoortjes per dag. Voorbeelden van geschikte tussendoortjes zijn: een schaaltje (vruchten)kwark, beker (karne)melk of yoghurt, milkshake, schaaltje pap, beker chocolademelk, handje ongezouten pinda’s of noten, (eiwitrijke) muesli/notenreep, cracker of beschuit met pindakaas of notenpasta, snee krentenbrood of plak ontbijtkoek met boter.
Eiwitten na training, bij de maaltijd en voor het slapen
Beweging zorgt ervoor dat eiwitten beter worden opgenomen door de spieren. Door eiwitten direct na beweging/training te eten worden méér eiwitten omgezet in spieren. Met een eiwitrijke voeding heeft je training dus meer resultaat.
Het advies is om 3-4x per dag een grotere portie (20-30 gram) eiwit te eten, dit is beter dan veel kleine porties verdeeld over de dag. Dat gaat het beste door bij iedere maaltijd royaal eiwitrijke producten te eten, dus zowel bij het ontbijt, de lunch als bij het avondeten. ’s Nachts gaat de spieropbouw door als je een half uur vóór het slapen gaan eiwitrijke voeding eet.
Er zijn tegenwoordig steeds meer producten te krijgen waar extra eiwit aan toegevoegd is. Deze zogenaamd ‘high proteïn’ producten leveren veel eiwitten en kun je ook gebruiken. Mocht je meer informatie over eiwitrijke producten uit de supermarkt willen ontvangen, informeer bij je diëtist.
Etiket lezen
Op de verpakking van veel voedingsmiddelen staat de voedingswaarde vermeld. Hierop staat hoeveel zout het voedingsmiddel bevat. Dit staat meestal per 100 gram vermeld of per portie. Vergelijk het voedingsmiddel eens met andere voedingsmiddelen binnen dezelfde productcategorie. Zo krijg je meer inzicht in de hoeveelheid zout in het voedingsmiddel.
Sommigen fabrikanten zetten een claim op het etiket. Claims zijn beweringen die wettelijk zijn vastgelegd. Hieronder enkele voorbeelden met de betekenis ervan:
- Verlaagd natrium of zout: minder dan 25% zout in vergelijking met het oorspronkelijke product
- Natriumarm of zoutarm: minder dan 0,3 gram zout per 100 gram
- Zeer laag natrium- of zoutgehalte: minder dan 0,1 gram zout per 100 gram
- Natriumvrij of zoutloos: minder dan 0,0125 gram zout per 100 gram
- Geen natrium / zout toegevoegd: er is geen zout toegevoegd, het product bevat maximaal 0.3 gram zout per 100 gram
Zoutsoorten met minder natrium
Zeezout bevat evenveel natrium als keukenzout. Ook selderijzout, knoflookzout en uienzout bestaan voor het grootste deel uit keukenzout of zeezout. Mineraalzout en halvazout (bijv. Losalt, Jozo Vitaal, Jozo Bewust) bevatten de helft van de hoeveelheid natrium die zich in keukenzout bevindt. Dieetzout bevat geen natrium. Bij deze producten is echter het natrium deels vervangen door kalium. Overleg voor gebruik met je diëtist of arts.
Weegadvies
Meet eenmaal per week je gewicht, op hetzelfde tijdstip, zonder schoenen. Indien je merkt dat in de loop van de tijd het gewicht verder afneemt, ondanks bovenstaande adviezen, neem dan contact op met de diëtist.
Drinkvoeding
Wanneer de energie- en eiwitinname niet toereikend is of niet behaald kan worden met normale voeding, kan er gebruik worden gemaakt van drinkvoeding. Drinkvoeding is te verkrijgen in verschillende merken, smaken en vormen. Drinkvoeding bevat weinig zout. Het starten van drinkvoeding zal in overleg met de diëtist plaatsvinden.
Multi-vitamine preparaat
Indien je voeding onvolwaardig is, dan kan het voorkomen dat de specialist of diëtist een multi-vitamine preparaat adviseert. Je kunt dit in de thuissituatie zelf aanschaffen via de apotheek, drogist of supermarkt. Kies voor een preparaat met maximaal 100% van de aanbevolen dagelijkse hoeveelheid (ADH).
Wanneer stoppen met energie- en eiwitrijke voeding?
Je gebruikt in overleg met jouw diëtist het energie- en eiwitrijke dieet, totdat het gewenste gewicht is bereikt en je conditie weer op peil is.
Online hulpmiddelen
- De Zoutmeter: is een online hulpmiddel die inzicht geeft in het eigen zoutgebruik. Wat de grootste boosdoeners zijn en geeft tips en alternatieven. Doe de test op zoutmeter.com.
- Mijn eetmeter: Je kunt de hoeveelheid energie, eiwit en zout van jouw voeding berekenen met de app ‘Mijn eetmeter’ van het Voedingscentrum.
- Voor een uitgebreid overzicht van eiwitrijke producten die verkrijgbaar zijn in diverse supermarkten of websites, kun je zoeken in de database.
Contact
Neem bij vragen over het dieet contact op met je diëtist. Indien je nog niet bekend bent bij een diëtist verwijzen we je graag naar een diëtist in de buurt (eerste lijn).
Je kunt een diëtist vinden via je huisarts. Vaak is er al een diëtist aangesloten bij de huisartsenpraktijk. Of zoek een diëtist via de website van de Nederlandse Vereniging van Diëtisten.
Voedingsmiddelenlijst
Brood en ontbijtproducten
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Volkoren-, bruin-, wit- en roggebrood, stokbrood, beschuit, knäckebröd, matses, toast, croissants, luxe en gevulde broodsoorten, krenten- en rozijnenbrood, ontbijtkoek, Brinta, cornflakes, havermout, muesli, rice-crispies |
pizzabroodjes, saucijzenbroodjes, worstenbroodjes |
Margarine, halvarine en bak- en braadproducten
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Ongezouten (dieet)halvarine, ongezouten (dieet)margarine, ongezouten roomboter |
Gezouten halvarine, margarine, halfvolle boter of roomboter, kruidenboter |
Belegsoorten (vlees)
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
lichtgezouten vleeswaren zoals (zelfbereide) fricandeau, gekookte ham- en worstsoorten, kalkoenfilet, kipfilet, lever, rosbief, tong licht gezouten rookvlees |
Sterk gezouten vleeswaren zoals ‘gewoon’ rookvlees, bacon, corned beef, ontbijtspek, pekelvlees, rauwe ham, droge worstsoorten zoals cervelaatworst, metworst, salami en kant en klare vleessalades |
Belegsoorten (kaas)
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Cottage cheese (hüttekäse), natriumarme kaas (verkrijgbaar in de kaaswinkel), kaas met minder zout zoals Maasdammer en Maaslander en kwark |
Alle buitenlandse kaassoorten en ‘gewone’ kaassoorten. |
Belegsoorten (zoet)
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Jam, stroop, (vruchten) hagelslag, (gestampte) muisjes, vlokken, honing, speculoospasta/hagel, kokosbrood, fruit,ongezouten pindakaas, ongezouten notenpasta en ongezouten sesampasta (verkrijgbaar in de Natuurvoedingswinkel), pindakaas (met mate) |
gezouten noten- of sesampasta, gistextract, groentespread, komkommerspread en sandwichspread |
Melkproducten
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Alle soorten magere, halfvolle en volle melkproducten |
n.v.t. |
Dranken
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Koffie, thee, vruchtensap, vruchtendrank, frisdrank, limonade, ongezouten groente- tomatensap en mineraalwater zoals Sourcy, Spa, Vittel, Evian, Victoria, Perrier, Chaud Fontaine, Bar-le Duc |
Gezouten bouillon, gezouten groente-, tomatensap en mineraalwater met veel natrium zoals Appolinaris, Schweppes soda, Juwel, Top, Vichy Celestins |
Soepen
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Maximaal 1 kop lichtgezouten bouillon of soep per dag, bereid van 1 bouillontablet of 2 bouillonblokjes per liter water met vlees, kip, vis, groente, kruidenbuiltje en eventueel met natriumarme soeparoma en/of bindmiddel |
Normaal gezouten bouillon of soep, bouillontabletten, bouillonblokjes, bouillonpoeder en soep uit pak of blik |
Vlees, vis, wild en gevogelte en eieren
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Alle soorten ongezouten vlees, vis, wild en gevogelte, vers of diepvries, 2-3 eieren per week, bereid zonder zout. |
Gezouten (gekruid, gemarineerd of gepaneerd) vlees, vis, wild en gevogelte, blinde vink, gekruid gehakt, gerookt spek, hamburger, knakworst, rollade, rookworst, saucijs, slavink, verse worst. Alle soorten kant en klaar gemarineerd en gepaneerd vlees en kant en klare vleessnacks zoals frikadel, kipnugget, kroket, saté. Gekochte gebakken vis, gestoomde of gerookte vis zoals ansjovis, bokking, paling, sardines, stokvis, garnalen, kreeft, krab, vis uit blik of glas, zoute / zure haring , vissticks en gepaneerde diepvriesvis. Gezouten eiergerechten. |
Vetten en oliën
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Ongezouten bak- en braadproduct, vloeibare margarine, margarine, roomboter. |
Gezouten bak- en braadproduct, roomboter, margarine. |
Sauzen en jus
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Zelfbereide sausen van aanbevolen ingrediënten (bijv. natriumarme jus). |
Juspoeder en (groente)sauspoeder uit pak. Kant en klare sausen of dressings. |
Aardappelen, aardappelvervangingen en peulvruchten
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Aardappelen zonder zout gekookt, gebakken of gefrituurd. Ongezouten friet of ongezouten puree bereid met melk en ongezouten boter, stamppot zonder zout bereid. Ongezouten rijst, macaroni, spaghetti, mie(hoen). Alle gedroogde peulvruchten zonder zout bereid. |
Aardappelen en aardappelgerechten met zout bereid, kant-en-klaar gekochte frites, aardappelkroketten, aardappelpureepoeder of vlokken. Kant en klare nasi goreng, bami goreng e.d. Kant en klare peulvruchten maaltijden, peulvruchten uit blik of glas. |
Groente
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Alle soorten ongezouten groente en rauwkost, diepvriesgroenten naturel. |
Groente uit blik of glas, (diepvries) groente à la crème, in zout ingelegde groente zoals zuurkool en zoute bonen. |
Nagerechten
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Alle soorten magere, halfvolle, volle kwark, pap, pudding, vla, yoghurt, appelmoes. compôte, fruit, waterijs, roomijs. |
n.v.t. |
Fruit
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
alle soorten vers, diepvries en blikfruit, gedroogd en/of gekonfijt fruit zoals krenten, rozijnen, dadels, tutti frutti, verse vijgen. |
n.v.t. |
Bindmiddel
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
alle soorten bindmiddel, puddingpoeder, kant- en klare deegmengsels zonder zout. |
kant- en klare deegmengsels met zout. |
Kruiden, specerijen, smaakmakers
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Alle verse en gedroogde kruiden en specerijen zoals anijs, basilicum, bieslook, bonenkruid, dille, foelie, kerrie, kaneel, kervel, knoflook, kokos, laurier, marjolein, mosterdpoeder, nootmuskaat, paprika, peper, peterselie, selderij, uienpoeder, vanillestokjes, tijm, (gekonfijte) gember, gekonfijte vruchten. Gemengde kruiden zonder zout, azijn, citroensap, cacao, suiker. |
Kappertjes, mosterd, piccalilly, slamix, zout, selderijzout, zeezout, knoflookzout, uienzout, vetsin, ketjap, sambal, tabasco, aromat, tomatenketchup, tomatenpuree. Gemengde kruiden en specerijen met zout. |
Rijsttafelproducten
|
Weinig zout |
Veel zout |
|
Alle verse en gedroogde kruiden en specerijen, zoals djahé, djinten, kentjoer, ketoembar, kerrie, ebbi, klapper, santen, seroendeng, kokosmeel, laos, sereh, (gekonfijte)gember, asem, gemberpoeder, gula djawa, katjang, idjoe, kemiri, lombok, tahoe, tempé, emping. |
Trassi, teri, vetsin, ketjap, boemboe, kroepoek oedang, kroepoek ikan. |