Voedingsadviezen bij nierstenen

Bij jou zijn nierstenen vastgesteld. Met de juiste voeding kun je de kans op nierstenen verkleinen. In deze folder vind je voedingsadviezen die hierbij kunnen helpen.

Hoe ontstaan nierstenen?

Nierstenen ontstaan wanneer bepaalde stoffen in de urine te geconcentreerd zijn. Kleine kristallen kunnen zich vormen uit deze deeltjes. Normaal worden deze kristallen uitgescheiden via urine. Maar als ze in de nieren of urinewegen blijven hangen, kunnen ze uitgroeien tot nierstenen.

Hoe ontstaan nierstenen?

Nierstenen ontstaan wanneer bepaalde stoffen in de urine te geconcentreerd zijn. Kleine kristallen kunnen zich vormen uit deze deeltjes. Normaal worden deze kristallen uitgescheiden via urine. Maar als ze in de nieren of urinewegen blijven hangen, kunnen ze uitgroeien tot nierstenen.

Soorten nierstenen

Er zijn verschillende soorten nierstenen. De samenstelling van de steen bepaalt welke behandeling voor jou de beste is. Als je een niersteen uitplast, kan je arts onderzoeken wat voor soort niersteen het is. Je arts vraagt je om de steen op te vangen bij het uitplassen. Hiervoor kun je door een zeefje, koffiefilter of panty plassen. Je kunt de urine ook opvangen in een potje en deze daarna zeven.

Voeding en nierstenen

Verschillende voedingsstoffen hebben invloed op de vorming van nierstenen. Door op je eten en drinken te letten, kun je de kans op een nieuwe niersteen verkleinen. Hieronder lees je de algemene voedingsadviezen. Voor een persoonlijk advies of als je deze adviezen moet combineren met een bestaand dieet, is begeleiding door een diëtist aan te raden. Als het type steen bekend is, zijn mogelijk aanvullende adviezen van toepassing (zie hieronder).

Algemene adviezen bij nierstenen

Onderstaande adviezen gelden bij alle soorten nierstenen.

   De belangrijkste voedingsadviezen op een rijtje

• Eet gezond
• Drink voldoende: 2.5-3 liter per dag
• Vermijd zeer oxalaatrijke producten
• Beperk het gebruik van zout en zoutrijke producten
• Voorkom gebruik van grote hoeveelheden dierlijk eiwit, met name vlees
• Neem bij elke hoofdmaaltijd een melkproduct
• Streef een gezond gewicht na

Eet gezond

Een gezond eetpatroon bevat alle nodige voedingsstoffen, inclusief kalium, magnesium en vezels. Dit verkleint de kans op nierstenen. Eet dagelijks 2 stuks fruit en 250 gram groenten, maar vermijd soorten met zeer veel oxaalzuur. Kies vooral volkoren producten, vaker plantaardige producten in plaats van dierlijke producten en beperk suikerrijk voedsel en suikerrijke dranken.

Voor meer informatie zie: https://www.voedingscentrum.nl/nl/gezond-eten-met-de-schijf-van-vijf.aspx

Drink voldoende vocht: 2.5 - 3 liter per dag

Vocht is een van de belangrijkste voedingsfactoren die invloed heeft op de vorming van nierstenen. Bij een onvoldoende vochtinname wordt de urine te geconcentreerd en is de kans op kristalvorming groter. Aanbevolen wordt om 2.5 - 3 liter vocht per dag te gebruiken, zodat je ongeveer 2.5 liter per dag plast (de urine moet lichtgeel van kleur zijn).

Wij adviseren om in de avond en tijdens een plasmoment in de nacht voldoende te drinken. Op die manier voorkom je dat de urine in de nacht te sterk geconcentreerd wordt. Het advies is ook op bij de maaltijden extra te drinken. Gebruik voornamelijk water of bronwater. Daarnaast kun je eventueel wat suikerarme dranken (zoals light frisdrank of suikervrije limonade) en (citrus)vruchtensap gebruiken. Beperk het drinken van sterke zwarte thee. Beperk het gebruik van grote hoeveelheden koffie en alcoholische dranken. 

Beperk het gebruik van zout

Het is beter om niet te veel zout te eten omdat dit het risico op steenvorming kan vergroten. Probeer dus zo min mogelijk zout toe te voegen aan je maaltijden. Veel bewerkte voedingsmiddelen bevatten al veel zout, zoals kant-en-klare sauzen en soepen, kant-en-klaarmaaltijden, bouillonblokjes, ketjap, strooiaroma, kruidenmengsels, vleeswaren (bijv. rauwe ham en rookvlees), rookworst, hamburgers, gepaneerd vlees, kaas, haring, ansjovis, bokking, zoutjes, borrelnoten en snacks (bijvoorbeeld bamiballen, frikadellen). Probeer het eten van deze producten te beperken. Kies bij voorkeur voor verse en onbewerkte producten.

Op https://nierstichting.nl/zoutmeter/#/ kun je berekenen hoeveel zout er in je voeding zit.

Gebruik een normale hoeveelheid (dierlijk) eiwit

Eiwit is belangrijk voor je lichaam omdat het de bouwsteen is voor al je cellen. Daarom heb je elke dag eiwit nodig, omdat je lichaam geen voorraad kan aanleggen. Maar te veel eiwit, vooral van dierlijke bronnen, wordt niet aangeraden omdat het het risico op nierstenen kan vergroten. Voedingsmiddelen die veel eiwit bevatten zijn vlees, vis, wild, gevogelte, vleeswaren, kaas, melk, eieren, noten, pinda's, sojaproducten en peulvruchten. Probeer niet meer dan 500 gram vlees per week te eten, inclusief vleeswaren, en daarvan niet meer dan 300 gram rood vlees zoals rund, schaap, geit en varken. Beperk je inname van melkproducten tot 3-4 porties per dag.

Gebruik een normale hoeveelheid calcium

Streef een eetpatroon na met een normale hoeveelheid calcium. Een te lage calciuminname kan het risico op steenvorming verhogen. Het wordt aanbevolen om dagelijks ongeveer 3-4 porties melk(producten) en 1.5 plak kaas te eten. Ook via groenten, noten en peulvruchten krijg je wat calcium binnen. Bij voorkeur worden de melkproducten bij de maaltijd gegeten of gedronken; het calcium bindt met belastende stoffen in de voeding.

Beperk oxaalzuur

Oxaalzuur zit alleen in plantaardige voedingsmiddelen. Voorkom overmatig gebruik van voedingsmiddelen met een zeer hoog oxaalzuurgehalte.

Dit betreft:

• bieten, bietenblad, paprika, postelein, rabarber, snijbiet, spinazie en zuring 
• sterfruit, dadels en gedroogde vijgen 
• amarant, boekweit en quinoa 
• cacao/chocolade, noten en pinda’s

Beperk verder het gebruik van sterke thee. Kruidenthee en groene thee bevatten minder oxaalzuur dan zwarte thee.

Nastreven van een gezond gewicht

Als je overgewicht hebt, kan dit het risico op nierstenen vergroten. Het is aan te raden om een gezond gewicht te behouden of af te vallen bij overgewicht.

Specifieke aanbevelingen

De volgende adviezen zijn specifiek bedoeld voor bepaalde nierstenen of bepaalde afwijkingen in de urine. 

Calciumoxalaatstenen

Bekijk onze folder ‘voeding bij nierstenen (calciumoxalaat)’.

Calciumfosfaatstenen

Bekijk onze folder ‘voeding bij nierstenen (calciumfosfaat)’. 

Cystinestenen

Een ruim vochtgebruik is zeer belangrijk als er sprake is van cystinestenen. Gebruik bij voorkeur 3-4 liter vocht per dag, waarbij bij voorkeur ook ‘s nachts gedronken wordt.

Te laag citraatgehalte in de urine (hypocitraturie)

Citraat beschermt tegen nierstenen. Je vindt veel citraat in citrusfruit en bessen. Voorbeelden van fruit(sap) met veel citraat zijn citroen, limoen, ananas, zwarte bessen, cranberries en abrikozen. Sinaasappels of sinaasappelsap bevatten ook veel citraat, maar vanwege het hoge gehalte aan oxaalzuur is het beter om hier niet te veel van te drinken. Het is goed om elke dag minstens 2 stuks fruit te eten, waarbij je regelmatig citrusfruit en bessen kiest. Citraat wordt ook vaak voorgeschreven als medicijn. Let op dat citroenzuur niet hetzelfde is als vitamine C (ascorbinezuur).

Urinezuurstenen

•      Maak ruim gebruik van citraatrijke (citroenzuurrijke) producten, zie hierboven de adviezen bij het kopje 'te laag citraatgehalte in de urine'. 
• Beperk producten rijk aan purine, omdat urinezuur ontstaat bij de afbraak van purines. Belangrijke bronnen van purines zijn rood vlees, bewerkt vlees en vleeswaren. Gebruik daarom niet meer dan 300 gram per week en per dag niet meer dan 100 g per dag. Onder rood vlees valt: rundvlees, varkensvlees en lamsvlees. Orgaanvlees dient zo veel mogelijk te worden beperkt vanwege het hoge purinegehalte. Als variatie kan er gekozen worden voor eieren (maximaal 3 per week), peulvruchten of een andere vleesvervanger. Ook vis en schaal- en schelpdieren zijn een bron van purines. Beperk vis tot maximaal één keer per week 100 gram. Schaal- en schelpdieren kunnen vanwege het hoge purinegehalte beter vermeden worden.
• Beperk de inname van fructose zoveel mogelijk. Fructose is een suiker en verhoogt het urinezuur in het bloed. Gebruik dus liever geen suiker en suikerhoudende frisdrank. Light frisdranken en zoetstof kunnen als alternatief dienen. Fructose zit ook in fruit, echter fruit hoort in een gezond eetpatroon. Het advies is daarom om twee stuks fruit per dag te blijven gebruiken.

Medicijnen

Soms kunnen problemen in de urine met medicijnen worden behandeld. Deze medicijnen zijn bewezen om de kans op het opnieuw krijgen van nierstenen te verminderen. Als advies over voeding niet genoeg helpt, kan je arts beslissen om deze medicijnen voor te schrijven.