Zuurstof thuis

Bij het inademen komt zuurstof in de longen. Zuurstof heeft je lichaam nodig als brandstof om de spieren en de organen te laten werken. Koolzuur is een van de afvalstoffen die vrijkomt en die je longen weer uitademen. Zuurstof hebben we nodig om te leven, zonder zuurstof kan er al na een paar minuten onherstelbare schade aan de hersenen aangericht zijn.

Waardoor komt het dat je lichaam te weinig zuurstof krijgt?

De toevoer van zuurstof naar het bloed is verminderd doordat bij longpatiënten de luchtwegen en de longblaasjes beschadigd zijn. Dat komt voor bij ernstige longaandoeningen, waaronder COPD. Doordat de longen niet genoeg zuurstof naar het bloed kunnen transporteren, krijgen andere organen het ook moeilijk. Zo kan de bloeddruk in de longen stijgen, waardoor het transport van de zuurstof nog moeilijker verloopt. Als een zuurstoftekort zich langzaam ontwikkelt en maanden duurt, kunnen er achteruitgang in het denken, hartklachten en nierproblemen optreden.

Hoe weet je dat je extra zuurstof nodig hebt?

Of je extra zuurstof nodig hebt, hangt af van de ernst van het zuurstoftekort in je bloed. De specialist heeft een aantal onderzoeken bij je laten uitvoeren. Op basis van de uitslagen is vastgesteld dat je in aanmerking komt voor extra zuurstof. Klachten die wijzen op zuurstoftekort kunnen zijn: vermoeidheid bij inspanning, kortademigheid, verminderde conditie, benauwdheid, onrust, sufheid, verwardheid, moeite om in slaap te komen en hartkloppingen. Zuurstoftekort veroorzaakt echter niet altijd kortademigheid en kortademigheid wordt niet altijd verholpen door het gebruik van zuurstof.

Het doel van zuurstofbehandeling

Zuurstofbehandeling wordt ingezet om de kwaliteit van leven te laten toenemen. Je kunt je beter inspannen en raakt minder snel vermoeid. Hierdoor kun je meer doen tijdens de dagelijkse activiteiten. Niet iedereen merkt echter veel verandering in het welzijn. Soms ondervindt iemand nog weinig hinder van zijn longklachten, maar vindt de arts het wel belangrijk dat er gestart wordt met extra zuurstof op basis van de onderzoeken die gedaan zijn.

Zuurstofbehandeling

Nu gebleken is dat je zuurstof nodig hebt, krijg je een zuurstofapparaat thuis. Via een neusbril of slang in de luchtpijp krijg je extra zuurstof in je luchtwegen. Daar vermengt de zuurstof zich met de lucht die je zelf inademt. Er zijn verschillende soorten zuurstofapparaten. Jouw longarts geeft advies over de keuze van het zuurstofapparaat, de leverancier bepaalt welk apparaat geleverd wordt. De arts zal aangeven hoeveel zuurstof je per minuut moet gebruiken. Er kan een verschil zijn in de hoeveelheid bij inspanning of rust, dat zal met je besproken worden. Bij inspanning verbruikt je lichaam meer energie en zuurstof, het is belangrijk dat je juist op die momenten de zuurstof gebruikt. Van zuurstof kun je geen voorraad aanleggen, het is zo weer uit je lichaam verdwenen. Gebruik dus niet alleen vóór, maar ook tijdens een activiteit zuurstof. Het is ook verstandig om 's nachts zuurstof te gebruiken. De ademhaling is dan rustiger dan overdag, waardoor je longen langzamer werken. Met de zuurstof krijgt je lichaam toch voldoende zuurstof om te werken. De longarts schrijft je voor hoeveel liter en hoeveel uur zuurstof je per dag moet gebruiken. Zuurstof moet gezien worden als een medicijn, gebruik deze altijd op advies van de arts. Ga nooit zomaar de zuurstof verhogen, een te grote hoeveelheid tegelijkertijd kan schadelijk zijn.

Voorwaarden

Zuurstof toedienen in de thuissituatie is financieel een kostbare zaak. Daarom zijn er enkele voorwaarden waar je aan dient te voldoen:

• Je mag niet roken en er mag in jouw bijzijn niet gerookt worden, de kans op brand en brandwonden is groot. Tevens heeft het toedienen van zuurstof dan geen effect.
• Je bent in staat om de zuurstofbehandeling goed uit te voeren en je kunt het een lange tijd volhouden. Dan heb je pas echt baat bij het extra zuurstofgebruik.
• Naast het gebruik van zuurstof blijft het belangrijk om je medicijnen goed te nemen en zoveel mogelijk, naar kunnen, te blijven bewegen.

Levering zuurstof

Je longarts vult een formulier in met daarop de aanvraag voor zuurstof thuis. Deze aanvraag wordt naar de leverancier, die een contract heeft met jouw ziektekostenverzekeraar, gestuurd. Jouw leverancier neemt met jou of je partner contact op wanneer de zuurstof thuis geplaatst kan worden. De leverancier geeft tijdens de plaatsing een korte omschrijving over het gebruik van de apparatuur. Zorg ervoor dat er altijd iemand extra aanwezig is om naar deze uitleg te luisteren. Het bedrijf zal verder afspraken met jou maken wat je moet doen bij problemen, de levering van nieuwe zuurstoftankjes en het onderhoud van je apparatuur.

Zuurstofapparatuur

Er zijn verschillende zuurstofbronnen, het is afhankelijk van jouw zuurstofleverancier welk systeem je thuis geplaatst krijgt. De drie typen worden omschreven, met ieder zijn voor- en nadelen.

Concentrator

Een concentrator is een elektrisch apparaat dat zuurstof uit de lucht haalt. Het is een kastje dat je op een vaste plek in huis kunt zetten en waar jouw zuurstofslang aan aangesloten is. Vaak wordt het apparaat in de gang geplaatst. Een goede ventilatie is noodzakelijk, want de concentrator heeft veel lucht nodig om zuurstof te kunnen produceren. Er zijn ook kleine mobiele concentrators. Deze kun je overal mee naartoe nemen. Het apparaat kan enige tijd op een accu werken, maar moet wel na een paar uur aangesloten worden op het stopcontact.

Cilinders

Buitenshuis kun je gebruik maken van zuurstofcilinders. Deze flessen bevatten zuurstof voor een paar uur, afhankelijk van de hoeveelheid die je moet gebruiken. Een cilinder is te verplaatsen via bijvoorbeeld een karretje met boodschappentas of een rollator. Vaak krijg je ook een grote cilinder voor binnenshuis. Gebeurt er iets met de stroomvoorziening, dan heb je altijd deze grote cilinder op voorraad. De cilinder is erg zwaar, maar wordt op een cilinderwagen geleverd. Bij het gebruik van zuurstofcilinders dien je je huis goed te blijven ventileren.

Vloeibare zuurstof

Vloeibare zuurstof wordt geleverd in een moedertank. Deze tank weegt ongeveer 80 tot 90 kilo. Hierbij krijg je ook een klein tankje geleverd, dat je kunt vullen via de moedertank. Het kleine tankje weegt vol ongeveer 3,5 kilo. Wettelijk mag de moedertank alleen verplaatst worden via het eigen onderstel. Op de wadden of in hoogbouw is levering niet mogelijk. De draagtank is goed voor een aantal uren zuurstof (ongeveer 8 uur). Vloeibare zuurstof verdampt, het beste is dat je kort voor jouw vertrek het tankje vult. Zo kom je niet met een lege tank te staan. Het is afhankelijk van de leverancier of je vloeibare zuurstof krijgt. Als je veel van huis bent en ongeveer twintig cilinders per maand nodig hebt, is de kans dat je voor vloeibare zuurstof in aanmerking komt groter.

Toediening zuurstof

Meestal wordt de toediening van zuurstof via een neusbril gegeven. Het slangetje komt over beide oren te hangen en twee kleine plastic hulsjes steken in beide neusgaten. Er zijn verschillende soorten neusbrillen. Samen met jouw leverancier bekijk je welke neusbril het meest geschikt is. Verwissel de zuurstofbril elke twee weken om hard worden van het plastic en schuren te voorkomen. Bij problemen of vragen kun je altijd terecht bij jouw zuurstofleverancier.

Bij sommige mensen geeft de toediening van zuurstof via de neus irritatie aan de neus, keel of oren. Het kan ook klachten van heesheid, bloedneuzen of een verstopte neus geven. Bespreek dit met jouw longverpleegkundige. Samen kan er geprobeerd worden om een oplossing te vinden.

Bijwerkingen

Extra zuurstof heeft bijna geen bijwerkingen. Een aantal problemen kunnen zich echter wel voordoen:

• de zuurstof droogt het slijmvlies van de luchtwegen iets uit. Het slijmvlies kan hierdoor geïrriteerd raken. Meestal treedt dit probleem op bij een zuurstofstroom van meer dan 4 liter per minuut. Je kunt dan een luchtbevochtiger vragen bij jouw zuurstofleverancier.
• Bij een gevoelige huid kan het zuurstofslangetje irritatie geven. Je mag geen vette zalven smeren als je zuurstof gebruikt in verband met het brandgevaar, vetvrije crèmes mogen wel. Er zijn speciale pleisters en rubbertjes om je huid te ontlasten.
• Gebruik nooit teveel zuurstof. Een remming van de ademhalingsprikkel en ophoping van het koolzuur in het bloed kunnen voor hoofdpijn, prikkelbaarheid, slaperigheid en bewustzijnsproblemen zorgen.

Zuurstof is niet verslavend! Wanneer jouw longen zelf niet voldoende meer werken om het zuurstof op te nemen, heb je extra zuurstof nodig. Als je geleidelijk aan steeds meer zuurstof nodig hebt, dan zal dat komen doordat jouw conditie achteruit gaat. Het kan ook voorkomen dat je minder zuurstof nodig hebt, omdat je door training een verbeterde conditie hebt gekregen en de ademhalingsspieren sterker zijn.

Opletten bij ziekte of koorts

Koolzuurstapeling (komt vooral voor bij ernstig COPD) kan sneller optreden bij ziekte of koorts. Let op toename van je klachten. Vraag tevens aan jouw partner of huisgenoten of ze je in de gaten willen houden. Het is belangrijk dat je een normale kleur houdt en niet suf of slaperig wordt. Als je slaapt, moet je gemakkelijk te wekken zijn. Zo niet, dan is het wenselijk dat je contact opneemt met jouw huisarts.

Brand voorkomen

Zuurstof zelf is niet brandbaar, maar het kan er wel voor zorgen dat andere materialen zeer heftig branden. Daarom is het belangrijk dat je voorzorgmaatregelen neemt.

Luchtverversing

Ventileer alle ruimtes in huis 24 uur per dag. Lucht jouw huis minimaal één keer per dag door alle ramen tegen elkaar open te zetten. Voorkom dat er olie, alcohol of vet op de apparatuur komt. Oliën en vetten kunnen spontaan ontbranden als ze in aanraking komen met zuivere zuurstof.

Niet roken

Het is belangrijk dat je zelf absoluut niet rookt, omdat het ernstige brandwonden in je gezicht kan veroorzaken. Zorg ook dat anderen niet roken in jouw nabijheid.

Open vuur

Let goed op als je kookt op gas. Zorg ervoor dat de zuurstofslang niet op jouw buik hangt. Stop het onder je trui of schort. Je kunt de zuurstofslang ook achter op jouw hoofd vastzetten, zodat de slang niet in aanraking kan komen met het vuur. Houd minstens drie meter afstand van een open haard of vuurkorf. Als het enigszins mogelijk is, kun je open vuur beter vermijden.

Brandweer

Informeer de brandweer dat je zuurstof thuis hebt. De arts en de ziektekostenverzekeraar doen dit niet voor je. Informeer ook jouw brandverzekering. De verzekeraar wil op de hoogte zijn van een verhoogd risico. De melding dat er zuurstof in huis is, wordt vaak ter kennisgeving aangenomen. Het zal dan geen gevolgen hebben voor jouw premie.

Vergoeding

Een zuurstofbehandeling wordt altijd vergoed door de zorgverzekeraar. Vloeibare zuurstof kan wel eens een probleem zijn, omdat het duurder is. Hierdoor is de zuurstofleverancier geneigd om een minder kostbaar product aan te bieden in de vorm van cilinders en een concentrator. Mensen die goed mobiel zijn en een groot verbruik van zuurstof hebben (meer dan 3 liter per uur/dag), komen hier echter wel voor in aanmerking.

Zuurstof op vakantie

Binnen Nederland kan er op ieder adres zuurstof geleverd worden. Je dient twee tot vier weken van te voren contact op te nemen met de leverancier, zodat het geregeld kan worden. Vloeibare zuurstof is niet leverbaar op de Waddeneilanden of in hoogbouw. Indien je vloeibare zuurstof wilt gebruiken in plaats van tankjes of een concentrator, houd dan rekening met de accommodatie. Geef tevens op jouw verblijfplaats aan dat je zuurstof gebruikt.

Ook in het buitenland is zuurstof leverbaar

Als je met het vliegtuig reist, is het vaak wenselijk dat je tijdens de vlucht zuurstof blijft gebruiken. Hiervoor dien je wel ruime tijd van te voren contact op te nemen met de luchtvaartmaatschappij om te informeren naar de mogelijkheden. Het is verstandig om jouw reis zeker vijf maanden van te voren te regelen. De kosten komen voor jouw rekening.

Voor de zuurstof op jouw verblijfplaats neem je contact op met jouw leverancier. Het is afhankelijk van de ziektekostenverzekeraar of er vaste afspraken zijn. Bij vaste afspraken regelt jouw leverancier de zuurstof naar jouw vakantieadres. Als er nog geen afspraken zijn, dan dien je bij de ziektekostenverzekeraar na te vragen wat ze voor je kunnen regelen.

Wij adviseren je altijd vooraf, dus voordat je een vakantie gaat boeken, te informeren bij jouw ziektekostenverzekeraar wat de mogelijkheden zijn voor het gebruik en de vergoeding van zuurstof in het buitenland!

Sinds het nieuwe zorgstelsel lijkt reizen buiten Nederland een probleem te worden voor mensen die extra zuurstof nodig hebben. Omdat zuurstof in het buitenland veel duurder is, vergoeden de meeste zorgverzekeraars slechts voor een beperkte periode. Sommige verzekeraars hanteren meer beperkingen of weigeren zelfs de meerkosten te betalen. Informeer dus altijd eerst bij jouw zorgverzekeraar voordat je een vakantie in het buitenland boekt.

Heb je problemen met het regelen van zuurstof voor een vakantie in het buitenland? Of zijn de vergoedingen veranderd of worden ze zelfs geweigerd, laat het dan het Longfonds weten, dan kunnen zij dit meenemen in gesprekken met de zorgverzekeraars en de overheid.

Je belt hiervoor de Longfonds advieslijn, telefoon 0900 - 22 72 596 (op werkdagen van 10.00 tot 14.00, 10 cent per minuut). Mailen kan ook: www.longfonds.nl.

Vragen of meer informatie

Heb je naar aanleiding van deze folder nog vragen of wil je meer informatie? Neem dan contact op met polikliniek longgeneeskunde of de longverpleegkundige.

Polikliniek longgeneeskunde, telefoon 0413 - 40 19 50

Longverpleegkundigen:

• Janneke Verstegen, telefoon 0413 - 40 25 17
• Karin van Grinsven-Horsman, telefoon 0413 - 40 25 16
• Pleuntje van Wetten, telefoon 0413 - 40 25 18

Bij medische vragen of problemen, neem dan altijd contact op met jouw arts of longverpleegkundige.

Bij technische vragen of problemen, raadpleeg eerst de gebruiksaanwijzing of neem contact op met jouw zuurstofleverancier.