Rechten voor kind en ouders bij medische zorg

De WGBO onderscheidt drie leeftijdscategorieën en regelt voor elke categorie afzonderlijk de rechten van het kind en die van de ouders:

• kinderen tot 12 jaar
• kinderen van 12 tot 16 jaar
• jongeren vanaf 16 jaar

Voor iedere leeftijdsgroep gelden aparte regels als het gaat om wie er toestemming moet/mag geven. 

Kinderen tot 12 jaar

Kinderen tot 12 jaar vallen volledig onder de zeggenschap van de ouders. Samengevat leidt dit tot de volgende regels:

• het zijn de ouders die een behandelingsovereenkomst met de behandelaar aangaan en die toestemming moeten geven;
• het kind moet zoveel mogelijk worden betrokken bij de beslissingen die worden genomen;
• de ouders dienen te worden geïnformeerd;
• het kind moet ook worden geïnformeerd, waarbij de informatie op het bevattingsvermogen van het kind moet zijn afgestemd;
• de ouders hebben het recht het medisch dossier in te zien, de kinderen niet. Als de ouders dat willen, kunnen zij het dossier, of een gedeelte daarvan, met het kind doornemen.

Bijzondere situaties

Voor bijzondere situaties gelden bijzondere regels:

• wanneer ouders hun kind een bepaalde behandeling willen laten ondergaan, kan de hulpverlener besluiten aan deze wens geen gevolg te geven als hij van mening is dat de behandeling niet in het belang van het kind is. Om dezelfde reden kan hij ook weigeren de ouders het medisch dossier te laten inzien;
• soms weigeren ouders hun toestemming te geven voor een bepaalde behandeling. Zij willen bijvoorbeeld niet dat hun kind een bloedtransfusie krijgt, vaak om religieuze redenen. Die weigering kan het leven van het kind in gevaar brengen. De hulpverlener mag dan de behandeling niet zonder meer uitvoeren. Wel kan hij de rechter vragen tijdelijk het gezag van de ouders over het kind te beperken om de behandeling toch mogelijk te maken;
• wanneer ouders en hulpverleners een behandeling nodig vinden, kan het kind tot 12 jaar deze niet weigeren. Wel kan een hulpverlener bij wijze van uitzondering gevolg geven aan de wens van het kind om een bepaalde behandeling niet te ondergaan. Hij moet er dan van overtuigd zijn dat het kind in staat is zelf te beslissen. Zo'n situatie kan zich bijvoorbeeld voordoen met een kind dat langdurig ernstig ziek is en dat uit ervaring weet hoe belastend de behandeling is;
• de hulpverlener mag altijd zonder de toestemming van de ouders handelen in acute situaties, wanneer hij direct moet ingrijpen om nadelige gevolgen voor het kind te voorkomen.

Kinderen van 12 tot 16 jaar

Kinderen van 12 tot 16 jaar hebben volgens de wet bij medische behandelingen of onderzoeken een belangrijke eigen stem.
Voor deze leeftijdscategorie gelden de volgende regels:

• behalve de ouders moet ook het kind zelf toestemming geven voor een onderzoek of behandeling;
• zowel het kind als de ouders hebben er recht op te worden geïnformeerd;
• zowel het kind als de ouders hebben recht op inzage in het medisch dossier.

Bijzondere situaties

Voor bijzondere situaties gelden bijzondere regels:

• wanneer kind en ouders met elkaar van mening verschillen, hangt het van het bevattingsvermogen van het kind af of zijn mening zwaarder wordt gewogen dan die van de ouders. Het is aan de hulpverlener om dit in te schatten. Geven de ouders bijvoorbeeld toestemming maar wil het kind de behandeling niet, dan zal de hulpverlener de wil van het kind volgen indien dit geen ernstige gevolgen voor het kind oplevert;
• is de behandeling of het onderzoek zonder de toestemming van de ouders uitgevoerd, dan hebben de ouders alleen recht op informatie en inzage in het dossier als het kind hierin toestemt. Het kind kan willen dat zijn ouders niet worden geïnformeerd en dat hun niet om toestemming wordt gevraagd. De hulpverlener kan dan aan die wens gevolg geven als hij vindt dat het kind, letterlijk, oud en wijs genoeg is om hier zelf over te beslissen;
• als in acute situaties gevaar bestaat voor het leven van het kind mag een hulpverlener altijd handelend optreden, ook als hij voor de behandeling niet de toestemming van de ouders en het kind heeft.

Kinderen van 16 jaar en ouder

Kinderen van 16 jaar en ouder worden door de WGBO op één lijn gesteld met volwassenen. In zaken die te maken hebben met hun gezondheid worden zij dus niet meer als minderjarig beschouwd, ook al zijn zij nog geen 18 jaar.

Voor deze leeftijdscategorie gelden de volgende regels:

• de kinderen kunnen zelfstandig beslissen of zij voor een medisch onderzoek of behandeling toestemming geven;
• er is geen toestemming van de ouders nodig;
• de jongeren hebben er recht op volledig te worden geïnformeerd; de ouders worden alleen geïnformeerd als hun kind daarmee akkoord gaat;
• een jongere heeft het recht om het medisch dossier in te zien; daar is geen toestemming van zijn ouders voor nodig;
• de ouders mogen het medisch dossier inzien als het kind daar akkoord mee gaat.

Bijzondere situaties

Voor bijzondere situaties gelden bijzondere regels:

• als in acute situaties gevaar bestaat voor het leven van de patiënt mag een hulpverlener altijd handelend optreden, ook als hij voor de behandeling niet de toestemming van de jongere heeft.

Privacywet

De persoonlijke levenssfeer dient zoveel mogelijk te worden gerespecteerd. Onderzoek en behandeling vindt bij voorkeur plaats in een rustige ruimte. Ook moeten jij en je kind vertrouwelijk met een hulpverlener kunnen spreken zonder dat anderen meeluisteren.

De medische en administratieve gegevens van je kind worden zorgvuldig behandeld. Het is niet de bedoeling dat onbevoegde deze gegevens kunnen inzien. Het ziekenhuis heeft daarvoor regels in een privacyreglement opgenomen. Dit reglement ligt ter inzage bij de receptie van het ziekenhuis. In het privacyreglement is onder andere geregeld dat je de gegevens kunt inzien die over je kind zijn vastgelegd en dat je daarin voorkomende fouten kunt herstellen (dat geldt alleen als je kind jonger is dan 16 jaar. Anders heb je daarvoor zijn of haar toestemming nodig).